عوامل آسیب زا در علم ارگونومی چیست؟ | عوامل مهم در آسیب های بدنی
عوامل و شرايطي كه باعث ايجاد آسيبهاي اسكلتي عضلاني مي گردند اصطلاحا عوامل خطر گفته مي شوند. يك عامل خطر فاكتوري است كه ممكن است باعث آسيب گردد يا وجود آن به همراه ساير شرايط منجر به آسيبهاي اسكلتي عضلاني گردد. در صورتي كه دو يا چند عامل خطر به طور همزمان حضور داشته […]
عوامل و شرايطي كه باعث ايجاد آسيبهاي اسكلتي عضلاني مي گردند اصطلاحا عوامل خطر گفته مي شوند. يك عامل خطر فاكتوري است كه ممكن است باعث آسيب گردد يا وجود آن به همراه ساير شرايط منجر به آسيبهاي اسكلتي عضلاني گردد. در صورتي كه دو يا چند عامل خطر به طور همزمان حضور داشته باشند ميزان آسيب بيشتر مي گردد. تمام این موارد در علم ارگونومی بررسی شده است.
تشخيص شرايط مخاطره آميز توسط شاغلين در حين كار از اهميت بسزائي برخوردار است. كارگري كه در محيط تنگ و شلوغ بار را به صورت دستي بلند مي كند در مقايسه با كارگري كه همين بار را در محيط باز و كافي با در نظر گرفتن اصول بلند كردن بار انجام مي دهد در معرض خطر بيشتر از نظر آسيبهاي اسكلتي است.
عوامل اصلي خطر آسيبهاي اسكلتي عضلاني كليه مشاغل شامل موارد زير باشند :
- بكار بردن نيروي بدني زياد،
- وضعيت نامناسب بدني
- حركات تكراري،
- فشار به بدن در اثر تماس موضعي با اشيا
در تمام موارد گفته شده، طول مدتي كه فرد با اين عوامل در تماس است و بزرگي اين عوامل مهم مي‌‌باشند. در علم ارگونومی این عوامل در مرور زمان باعث آسیب جدی به سلامت شما می شود.
عواملي كه بر ميزان توان بدني جهت انجام یك كار تأثير گذار باشند
جانمايي و شرايط محيط و ايستگاه كار :
براي مثال يك ايستگاه كاري با ارتفاع سطح كار بيش از اندازه زياد يا كم منجر به بوجود آمدن وضعيت نامناسب بدن فرد مي گردد.
خصوصيات اشيائي كه فرد با آنها سروكار دارد :
يك شي ليز و بي ثبات و با بدون دستگيره ممكن منجر به ايجاد يك وضعيت نامناسب بر روي فرد گردد در مقایسه با يك شي با دستگيره مناسب فرد در حين كار با آن مجبور به صرف انرژي بيشتري مي باشد. استفاده از میزفلزی ثابت تاثیر بسزایی در میزان توان بدنی داشته اشت.
شرايط محيطي محل كار :
سرما و جريان باد در محيط كار باعث كاهش جريان خون در دستها شده و دست فردضعيف مي گردد و فرد مجبور به صرف نيروي چنگش بيشتري مي باشد.در تعریف ارگونومی شرایط محیطی بسیار مهم است.
سازماندهي كار :
مثلا فردي كه در طول يك شيفت كارهاي متنوعي انجام مي دهد در مقايسه با فردي كه در طول شيفت كار دائما يك كار را با عامل خطر مشخص و تكراري انجام مي دهد در معرض خطر كمتر مي باشد.
خصوصيات و ويژگيهاي شخصي :
در تعریف علم ارگونومی قد ، جنس ، نژاد ، توانايي بدن در مقابله با عوامل خطر و … كه از فردي به فرد ديگر متغير است نيز در ايجاد آسيب تأثير گذارند .
نيروي بدني :
نيرویي كه يك فرد حين كار اعمال مي كند و عامل اصلي خطر بشمار مي رود . هنگامي كه شما در مقابل يك شي ، نيروي بدني زيادي را بكار مي برید ، ماهيچه ها در بافتهاي شما تحت فشار بار اضافي قرار مي‌گيرند . نگه داشتن يك شي سبك مثل ماوس كامپيوتر براي مدت طولاني نيز فرد را در معرض خطر آسيبهاي اسكلتي – عضلاني قرار مي دهد.
√مقاله پیشنهادی :”خرید میز فضای باز“
سه نوع فعاليت كه احتياج به نيروي بدني دارد
فعاليتهايي كه شامل بلند كرن ، پياده كردن يا حمل كردن باشند، فعاليتهايي كه شامل هل دادن يا كشيدن باشند، فعاليتهاي که شامل چنگش باشند.
یک کارگر مجبور است نیروی بیشتری را برای جابجایی یک جسم سنگین، در مقایسه با یک جسم سبک مصرف کند.
جابجایی و کشیدن بار، نوعی مصرف نیروی زیاد است.
هل دادن ممکن است نسبت به کشیدن خطر کمتری داشته باشد زیرا در این حرکت ماهیچه های پشت فرد بکار گرفته می شوند.
نيروي چنگش :
نيروي اضافي چنگش در شرايطي همچون مثالهاي زير ايجاد مي شود که ماهيچه هاي قوي دست را ماهيچه هاي ظريف انگشتان انجام مي دهند و در علم ارگونومی منجر به آسيب انگشت ها مي شود :
- هنگامي كه كارگر يك وسيله كوچك را در دست نگه مي دارد .
- هنگامي كه كارگر يك وسيله كوچك بي ثبات و ليز يا بد شكل را به سختي در دست نگه مي دارد .
- هنگامي كه شي براي نگه داشتن به طور نامناسبی بزرگ است .
- اشيائي كه براي نگه داشتن آنها مجبور به گرفتن آنها به جاي يك چنگش قوي با نوك انگشتان حالتي شبيه به نيشگون گرفتن باشد .
- هنگامي كه اشيا و تجهيزات مرتعش بكار مي رود فرد براي نگه داشتن آنها مجبور به اعمال نيروي بيشتر است .
- هنگامي كه كارگر دستكشهاي سنگين و بزرگ را در دست دارد كه منجر به مشكل شدن عمل چنگش مي شود .
- دستگيره هايي كه يا زياد بزرگ يا زيادي كوچك هستند .
- دستگيره تجهيزاتي كه بد شكل يا اصطلاحا بد قلق مي باشند .
- هنگامي كه دستهاي كارگر سرد باشند .
- هنگامی که فرد چنگش ظریف دارد در مقایسه با چنگش قوی دستهای فرد زودتر خسته می شود
- فرد به صرف نیروی بیشتری برای نگه داشتن
- یک جسم مر تعش احتیاج دارد.
- دست نیروی بیشتری را هنگام جابجایی اشیا بدون دستگیره و شکل مناسب اعمال می كند
- هنکامی که دست اشیا ریز و بی ثبات را جابجا می کند
- نیروی بیشتری را بکار می گیرد.
تکرار :
علم ارگونومی می گوید، منظور از تكرار انجام يك عمل به دفعات است كه در آن ماهيچه هاي يكساني به طور مكرر با كمترين شانسي براي استراحت و بهبودي عمل مي كند . اين عمل ممكن است هم براي ماهيچه هاي بزرگ و هم ماهيچه هاي كوچك اتفاق بيافتد.
در تعریف ارگونومی تكرار يك عمل در صورتي كه همراه با عوامل خطر ديگر باشند مثل وضعيت نامناسب بدني يا اعمال نيروي زياد بدني و یا شکل نامتناسب شئ و … ) فرد را در معرض خطر بيشتري قرار مي دهد) .
بلند کردن تکراری جعبه های سنگین به قسمتهای مشابهی در بدن فشار وارد می کند.
چرخاندن مکرر نرده ها یا اشیا سنگین به ماهیچه ای یکسانی را در مچ و بازوبه کار می کیرد و اگر وضعیت قرارگیری مچ حین انجام کار تکرار مناسب نباشد خطر آسیبهای اسکلتی-عضلانی افزایش می یابد.
چه شرايطي كه احتمال خطر آسيب اسكلتي – عضلاني را افزايش مي دهد ؟
شرايطي كه تنوع كافي در شغل فرد وجود ندارد كه در آن شرايط ماهيچه ها بتواند استراحت كرده و فرصت بهبودي و ترميم داشته باشند
هنگامي كه فرد با كار آشنايي وعادت نداشته باشد مثل شرايطي كه فرد يك كار جديد را شروع مي كند يا پس ازغيبت طولاني از كار ، مجددا شروع به كار مي كند يا زماني كه تجهيزات و وسايل در محيط كار تغيير مي كنند.
وضعيت بدني در حين كار به چه صورت باید باشد؟
منظور از وضعيت بدني موقعيت اندامها و قسمتهاي مختلف در حين انجام كار مي باشند .
در شرايطي كه شما در وضعيت نامناسب كار مي كنيد ماهيچه ها تاندونها و رباطهاي شما مجبور به كار بيشتري هستند و متحمل فشار بيشتري مي گردند . وضعيت نامناسب بدني زماني اتفاق مي افتد كه مفاصل بدن شما بيشتر از دامنه حركتي معمول آنها خم يا چرخيده باشند . از نظر علم ارگونومی، در صورتي كه چنين وضعيتي ادامه يابد و منجر به ايجاد احساس درد گردد نشانه اين است كه وضعيت به مدت طولاني ادامه داشته است. در صورتي كه يك وضعيت بدني براي مدت طولاني بدون تغيير ادامه يابد به آن وضعيت بدن ايستا يا استاتيك مي گويند .
چه فعاليتهاي متعددي باعث ايجاد وضعيت نامناسب بدني مي گردند ؟
- خم شدن به طرفين همانند بردن دست به سمت يك كشوي پايين در يك طرف بدن وضعيت نامناسب ناحيه كمر
- خم شدن به جلو براي كار كردن برروی يك سطح با ارتفاع كم ( وضعيت نامناسب ناحيه كمر)
- از كردن آرنج به سمت خارج و طرفين بدن یا برداشتن وسیله از طبقات بالای قفسه وضعيت نامناسب شانه ها
- خم كردن ناحيه مچ دست در هنگام كار با اشيا و يا كار با صفحه كليد كامپيوتر وضعيت نامناسب مچ
- خم كردن گردن به سمت پايين همانند آنچه كه در نگاه كردن به اشيا كوچك در روشنايي ضعئف اتفاق مي افتد
- چرخاندن يك قسمت از بدن مانند چرخاندن گردن برای نگاه كردن به نوشته در هنگام كار با صفحه كليد كامپيوتر
- بالا بردن دست در بالای سر ، شانه ها و گردن را در وضعیت نامناسب قرار می دهد
تاثير منفي وضعيت نامناسب بدني بوسيله عوامل زير تشديد مي گردد :
اعمال نيروي زياد بدني در وضعيت نامناسب بدني مثل بلند كردن اشيا سنگين در حالتي كه بازوها در سطحي بالاتر از بدن قرار گرفته اند يا چنگش قوي با مچ خميده ماندن در یک وضعيت نامناسب بدني براي مدت طولاني وضعيت استاتيك يا ثابت مانند نگه داشتن گوشي تلفن در بين سرو شانه . حالت بدنی ثابت با زاویه و چرخش نامناسب گردن زیان اور است.
فشار موضعي به بدن :
فشار موضعي به بدن زمانی اتفاق مي افتد كه يك شي سخت يا تيز با پوست بدن در تماس باشد . اعصاب و بافتهاي زير آن قسمت از پوست در اثر فشار آسيب مي بينند لبه هاي برآمده سخت و تند كه در دست فرو مي رود یا لبه سخت و تيز سطح كار كه در ساعد يا مچ دست فرو مي رود یا زدن ضربات محكم به اشيا با دست یا يا زانو از آن دسته اند.
اثرات مفني فشار موضعي در شرايط زير تشديد مي گردند :
قسمتي از بدن كه با شي سخت در تماس است فاقد هر گونه بافت حفاظتي مي باشد مثل تماس انگشتان كف دست و مچ با يك شي سفت و سخت فشار به طور تكراري براي مدت طولاني به آن موضع وارد گردد. به دلیل تکیه دادن مچ دست بر روی لبه تیز میز بمنظور استراحت دادن به ان باعث فشار موضعی به ان ناحیه از مچ می گردد.